Eksperci CUPT na forum TAIEX

CUPT od wielu lat korzysta z dobrodziejstw instrumentu pomocy technicznej Komisji Europejskiej TAIEX. Jest to jedna z kilku unijnych platform służących transferowi wiedzy pomiędzy przedstawicielami administracji publicznej w krajach Unii Europejskiej, ale nie tylko. Czym dzielimy się jako eksperci z CUPT i od kogo uczymy na forum TAIEX? Na czym dokładnie to polega, i jakie przynosi korzyści?

TAIEX – czemu służy i komu jest dedykowany?

TAIEX to jeden z instrumentów pomocy technicznej i wymiany informacji Komisji Europejskiej (KE). Powstał, by wspierać administracje publiczne w krajach członkowskich w zakresie zbliżania, stosowania i egzekwowania unijnego prawodawstwa. Jest też, obok przedsięwzięć z zakresu współpracy bliźniaczej (ang. Twinning)[1] czy sieci Regio Peer 2 Peer[2], jedną z najskuteczniejszych platform wymiany dobrych praktyk, zarówno między urzędnikami pracującymi w państwach członkowskich, jak i między administracjami publicznymi z Unii Europejskiej (UE) a tymi reprezentującymi kraje trzecie. Z TAIEX korzystać mogą urzędnicy służby cywilnej, głównie reprezentujący centralną administrację publiczną, organy sądownicze i organy ścigania, urzędnicy służby cywilnej pracujący w parlamentach i radach legislacyjnych, jak również przedstawiciele partnerów społecznych, związków zawodowych i stowarzyszeń pracodawców.

Rok 2023 jest rokiem 25-go jubileuszu Twinning i TAIEX. Oba instrumenty od momentu powstania w 1998 roku przeszły wiele zmian, poszerzając swoje zakresy i zasięgi geograficzne. Rozwijając się, pozostały jednak wierne swojej podstawowej misji, jaką w przypadku obu instrumentów jest wspieranie krajów partnerskich w ich wysiłkach na rzecz dostosowania się do standardów UE, a w przypadku TAIEX dodatkowo jest to wymiana dobrych praktyk między pracownikami sektora publicznego w krajach członkowskich.

TAIEX opiera się na sieci punktów kontaktowych na poziomie krajowych instytucji publicznych wdrażających lub egzekwujących prawodawstwo UE. Punkty kontaktowe pomagają TAIEX zidentyfikować ekspertów w odpowiednich ministerstwach lub agencjach, w zależności od wniosku. Większość wydarzeń TAIEX ma publicznie dostępne programy i prezentacje, które regularnie publikowane są na oficjalnej witrynie internetowej KE poświęconej TAIEX. Mimo że wszystkie wydarzenia są dostosowane do odbiorców, beneficjenci mogą czerpać inspirację z podobnych przedsięwzięć TAIEX realizowanych w przeszłości. To dobry punkt wyjścia dla każdego, kto myśli o aplikowaniu na wydarzenie TAIEX i poszukuje ekspertów z danej dziedziny.[3]

TAIEX został przez Dyrekcję Generalną KE ds. Polityki Sąsiedztwa i Negocjacji w sprawie Rozszerzenia (DG NEAR) skonstruowany w taki sposób, by elastycznie odpowiadać na potrzeby beneficjenta poprzez przekazanie odpowiedniej, dostosowanej do jego indywidualnych potrzeb wiedzy eksperckiej w trzech dostępnych formułach:

• warsztaty: eksperci z państw członkowskich UE prezentują podczas warsztatów z udziałem urzędników-beneficjentów z innych krajów określone obszary prawodawstwa UE bazując na swoich doświadczeniach i wiedzy;
• misje eksperckie: eksperci z państw członkowskich UE są wysyłani do administracji beneficjenta w celu zapewnienia szczegółowych porad na temat transpozycji, wdrożenia lub egzekwowania określonej części prawodawstwa UE;
• wizyty studyjne: grupa kilku praktyków z administracji beneficjenta bierze udział w wizycie studyjnej w administracji państwa członkowskiego UE.[4]

Jak wskazuje publikacja DG NEAR prezentująca roczny dorobek realizacji przedsięwzięć z zakresu TAIEX i Twinning w 2022 roku[5] ogólnoeuropejska sieć ekspertów TAIEX znacząco się rozrasta. Coraz więcej pracowników sektora publicznego państw członkowskich UE posiadający wiedzę specjalistyczną z różnych branż rejestruje się w bazie TAIEX. Wzrasta też liczba instytucjonalnych punktów kontaktowych w poszczególnych krajach członkowskich. Eksperci TAIEX mogą być zapraszani jako prelegenci na seminaria, warsztaty, misje eksperckie lub do organizacji wizyt studyjnych odpowiadających ich specyficznemu profilowi. W tej samej publikacji czytamy o wzroście liczby wydarzeń TAIEX o 55% w 2022 roku w porównaniu do 2021 roku, dzięki wykorzystaniu praktyk wirtualnych i hybrydowych wydoskonalonych w czasie pandemii.

(…) Ponad 150 wydarzeń TAIEX wsparło w 2022 roku wdrażanie planów gospodarczych i inwestycyjnych UE w regionach objętych procesem rozszerzenia. Na przykład w listopadzie 2022 roku urzędnicy z Maroka odwiedzili partnerów w Portugalii, aby wymienić spostrzeżenia polityczne dotyczące energii odnawialnej i efektywności energetycznej. Z kolei, eksperci TAIEX z Francji i Włoch współpracowali z organami regulacyjnymi kolei w Kosowie nad harmonizacją certyfikacji w celu promowania bezpiecznego i interoperacyjnego ruchu kolejowego oraz poprawy połączeń na Zachodnich Bałkanach. Nasza wiodąca na świecie pomoc techniczna w połączeniu z inwestycjami UE w ekologię i transformację cyfrową, poprawia otoczenie biznesowe, pobudza handel i wspiera tworzenie nowych miejsc pracy (…). – Olivér Várhelyi, Europejski Komisarz ds. Sąsiedztwa i Rozszerzenia.

Eksperckość CUPT na forum TAIEX

Jak czytamy na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych, polscy eksperci co roku biorą udział w około 70-100 różnych działaniach TAIEX, co sytuuje nasz kraj w pierwszej dziesiątce najaktywniejszych państw UE na tym forum.[6]

CUPT i jego eksperci z każdym rokiem coraz liczniej angażują się w przedsięwzięcia TAIEX nie tylko poprzez przekazywanie polskiego know how przedstawicielom innych krajów w formie misji eksperckich czy warsztatów, ale także występując jako beneficjent wydarzeń TAIEX, podczas których uczymy się od specjalistów reprezentujących inne państwa członkowskie. Najczęściej wnioskując do KE o zorganizowanie misji eksperckiej, CUPT korzysta z wiedzy przedstawicieli Instytucji Pośredniczących, Zarządzających i Audytowych z innych unijnych krajów.

Pierwsze aktywności ekspertów CUPT na forum TAIEX miały miejsce w 2019 roku. Od tamtego czasu pracownicy CUPT biorą aktywny udział w kilku wydarzeniach TAIEX w skali roku jako uczestnicy, gdy to CUPT jest ich gospodarzem i głównym beneficjentem. Instytucja dysponuje też kilkoma ekspertami, którzy mieli okazje dzielić się swoim know how na wydarzeniach TAIEX w różnych formułach (stacjonarnie i online) na przestrzeni ostatni lat szkoląc urzędników z innych państw członkowskich.

Wybrane wydarzenia TAIEX z udziałem ekspertów z CUPT

Warsztaty online dotyczące najlepszych praktyk w stosowaniu art. 6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej

Data: 5-6.05.2022 r.

Gospodarz misji: Cypr

Tematyka:

• Obowiązujące prawodawstwo UE w zakresie dyrektyw dotyczących ochrony przyrody, w tym Dyrektywę Siedliskową 92/43/EWG i towarzyszące zalecenia metodologiczne.
• Omówienie potrzeby opracowania solidnych i właściwych celów ochrony dla poszczególnych obszarów Natura 2000 w celu przeprowadzenia odpowiednich ocen jakościowych.
• Metodologa przekładania stanu ochrony typów siedlisk i gatunków na poziomie krajowym/biogeograficznym na poszczególne obszary Natura 2000.
• Standardowe formularze danych, plany zarządzania oraz kwestie nałożenia dodatkowych wymagań dotyczących zbierania danych.

Misja ekspercka online dotycząca budowania potencjału administracyjnego dla Instytucji Zarządzających oraz dla Programu Operacyjnego Transport i Infrastruktura Transportowa (OPTTI) zorganizowana we współpracy z Ministerstwem Transportu i Komunikacji Bułgarii (cz. I)

Gospodarz misji: Bułgaria

Data  12-13.09.2022 r.

Tematyka:  

• Przedstawienie wiedzy dotyczącej przepisów UE oraz polskich w zakresie stosowania paliw alternatywnych i programu budowy infrastruktury ładowania na drogach publicznych.
• Omówienie wyzwań związanych z wdrożeniem wniosku KE dotyczącego nowego rozporządzenia w sprawie paliw alternatywnych.
• Przekazanie doświadczeń w zakresie z oceny wniosków o dofinansowanie na budowę punktów ładowania pojazdów z funduszy UE.
• Przedstawienie kwestii środowiskowych w planowaniu i budowie infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych.

Misja ekspercka online dotycząca budowania potencjału administracyjnego dla instytucji zarządzających (IZ) oraz dla Programu Operacyjnego Transport i Infrastruktura Transportowa (OPTTI) zorganizowana we współpracy z Ministerstwem Transportu i Komunikacji Bułgarii (cz. II)

Gospodarz misji: Bułgaria

Data:  3-5.10.2022 r.

Tematyka:  

• Stosowanie zielonych kryteriów w zamówieniach publicznych i kalkulatorów stosowanych przez niektóre kraje do obliczania emisji CO2 w zamówieniach publicznych na roboty budowlane, krajowych ram prawnych i organizacyjnych, przypadków stosowania takich kryteriów i narzędzi w praktyce oraz związanych z tym wyzwań itp.
• Wymogi prawne dotyczące stosowania zasady DNSH w projektach ubiegających się o dofinansowanie ze środków unijnych.

Warsztaty nt. przejścia na ekologiczną infrastrukturę transportu drogowego w Azerbejdżanie zorganizowane we współpracy z Ministerstwem Rozwoju Cyfrowego i Transportu

Data:  3-4.11.2022 r.

Miejsce: Azerbejdżan

Tematyka:  

• Wymiana doświadczeń dotyczących poszczególnych aspektów ekologizacji transportu.
• Zagadnienia związane z wdrożeniem przepisów dotyczących wprowadzenia pojazdów elektrycznych w miastach.
• Wymogi UE oraz doświadczenia dotyczące procedury oceny oddziaływania na środowisko dla projektów transportowych (budowa dróg) oraz wymogi i dobre praktyki w zakresie ochrony środowiska przy planowaniu i budowie infrastruktury drogowej.
• Wymogi UE dotyczące adaptacji do zmian klimatu, w tym zapewnienia odporności na możliwe ekstremalne zdarzenia pogodowe.

Misja ekspercka TAIEX dotycząca wdrożenia strategii zarządzania dla sektora Ochrony Środowiska w Tunezji

Data:  12-16.12.2022 r.

Miejsce: Tunezja

Tematyka:

• Zarządzanie środowiskowe i instytucje w Polsce i we Włoszech zajmujące się tematyką ochrony środowiska, w tym podział kompetencji.
• Procedura oceny oddziaływania na środowisko dla inwestycji infrastrukturalnych.
• Procedura Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko dla polityk, planów i strategii, zmiany klimatu.
• Ochrona powietrza i wód oraz kwestie zmian klimatycznych.

Międzynarodowe warsztaty TAIEX-REGIO dotyczące stosowania zasady DNSH oraz wyboru działań operacyjnych

Miejsce: Dania

Data:  22-23.03.2023 r

Tematyka:  

• Przedstawienie doświadczeń w zakresie praktycznego stosowania zasady DNSH przy aplikowaniu o środki UE.
• Przedstawienie projektów dokumentów związanych z weryfikacją oraz potwierdzeniem zgodności z zasadą DNSH, w tym zaprezentowano polski przykład wzoru formularza wniosku o dofinansowanie oraz przykłady dowodów potwierdzających zgodność z tą zasadą.
• Omówienie wyzwań związanych z praktycznym aspektem przygotowania projektów, w tym kwestii transportu paliw kopalnych oraz możliwości wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary Natura 2000.
• Przedstawienie tabeli porównującej podejście w Polsce i Bułgarii w zakresie wybranych wymogów określonych w Zawiadomieniu Komisji „Wytyczne techniczne dotyczące stosowania zasady „nie czyń poważnych szkód” na podstawie rozporządzenia ustanawiającego Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności“ (2021/C 58/01).

Seria wydarzeń dotyczących budowania potencjału administracyjnego w zakresie zwalczania nadużyć finansowych

Gospodarz misji: Bułgaria

Data: 02-04.05.2023 r.

Tematyka:

• Przeciwdziałanie oszustwom, ramy prawne dla perspektywy finansowej 2021 – 2027.
• Konflikt interesów – przeciwdziałanie i wykrywanie, w tym w obszarze zamówień publicznych.
• Analiza ryzyka (przykłady konkretnych analiz ryzyka – obszary i czynniki oraz indeksacja cen, zapisy w umowach mitygujące ryzyko wzrostu cen, w szczególności w zakresie kontraktów na roboty budowlane).

Misja ekspercka online na temat zagrożeń związanych z realizacją dużych projektów transportowych zorganizowane we współpracy z Ministerstwem Transportu i Komunikacji
w Bułgarii (Instytucja Zarządzająca (IZ) OPTTI)

Gospodarz misji: Bułgaria

Data:  12-13.06.2023 r.

Tematyka:  

• Wymiana wiedzy i doświadczeń ekspertów z Polski, Cypru i Bułgarii w zakresie zarządzania procesem inwestycyjnym projektów transportowych.
• Przedstawienie wyzwań związanych z ochroną środowiska w procesie inwestycyjnym oraz możliwych do wystąpienia ryzyk i zagrożeń podczas realizacji projektu.
• Przedstawienie wyzwań związanych z wdrożeniem zasady DNSH w procesie oceny wniosków o dofinansowanie z funduszy UE w Polsce i na Cyprze.

Warsztaty na temat audytu: konflikt interesów, zrównoważone zamówienia i indeksacja cen

Gospodarz misji: Chorwacja

Data: 25-27.10.2023 r.

Tematyka:

• Konflikt interesów (unikanie/zmniejszanie ryzyka konfliktu interesów od etapu wyboru projektu do etapu implementacji projektu).
• Zrównoważone zamówienia (przykłady dobrych praktyk, w tym zbieranie danych i ich analiza w celu oceny, czy projekt ma charakter zrównoważony).
• Indeksacja cen (formuły i najlepsze praktyki państw członkowskich – kalkulatory indeksacji).

Wybrane doświadczenia CUPT w realizacji misji TAIEX jako beneficjent – gospodarz

Jedną z pierwszych misji eksperckich, o które zawnioskował CUPT, a więc to CUPT i polscy eksperci byli ich beneficjentem, była misja ekspercka online zorganizowana w dn. 14-18 czerwca 2021 r. dotycząca procesu zarządzania i kontroli ryzyka. Celem misji było wsparcie CUPT w zakresie procesu zarządzania ryzykiem i kontrolą projektów transportowych, finansowanych z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Uczestniczyli w niej prelegenci z Centralnej Agencji Finansowej i Zamówień w Chorwacji, Ministerstwa Transportu, Technologii Informacyjnych i Komunikacji w Bułgarii i  Agencji Audytu Systemów Realizacji Programów Unii Europejskiej (ARPA) w Chorwacji. Tematyka skupiła się wokół zagadnień takich jak:

• system zarządzania i kontroli europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na poziomie krajowym – Strategia transportowa Bułgarii;
• działalność i procedury Instytucji Zarządzającej dla Programu Operacyjnego Transport i Infrastruktura Transportowa dla Bułgarii;
• utworzenie i procedury Instytucji Audytowej dla projektów transportowych w Chorwacji. Prezentacja elektronicznego systemu informacyjnego;
• jak zapobiegać, wykrywać i korygować nieprawidłowości i nadużycia finansowe – polityka zwalczania nadużyć finansowych, samoocena ryzyka nadużyć. Krajowa strategia zapobiegania i zwalczania nieprawidłowości i nadużyć naruszających interesy finansowe UE na lata 2021-2027;
• korzystanie z systemu ARACHNE przez Instytucję Zarządzającą dla Programu Operacyjnego Transport i Infrastruktura Transportowa dla Bułgarii i Chorwacji;
• statystyki dotyczące nieprawidłowości i nadużyć finansowych;
• monitorowanie projektów i zarządzanie ryzykiem na poziomie Instytucji Zarządzającej/Pośredniczącej i Audytowej – dodatkowe metody i narzędzia stosowane w zarządzaniu i monitorowaniu projektów i ryzyk;
• wspólne ryzyka dla realizacji dużych projektów transportowych w Chorwacji. Weryfikacje i kontrole ex-ante zamówień publicznych, metodologie kontroli postępowań, analiza konkretnych naruszeń (przygotowanych przez eksperta Departamentu Kontroli i Audytu CUPT) przepisów polskiej ustawy Pzp (w powiazaniu z unijnymi aktami normatywnymi) przez ekspertów z Chorwacji i Bułgarii.

Wśród ostatnich wydarzeń z kategorii tych, w których to pracownicy CUPT czerpali z doświadczeń innych krajów członkowskich znalazły się dwie trzydniowe misje eksperckie online, które odbyły się w listopadzie 2023 roku. Pierwsza z nich dotyczyła problematyki ochrony środowiska naturalnego w realizacji projektów transportowych ze szczególnym uwzględnieniem zasady “nie czyń znaczącej szkody” (do no significant harm – DNSH), druga zaś indeksacji z klauzulami inflacyjnymi i wykrywania naruszeń w umowach na transportowe projekty inwestycyjne.

Głównym celem pierwszej z misji było umożliwienie wymiany dobrych praktyk w ocenie projektów ubiegających się o dofinansowanie unijne w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności wdrażanego w Polsce w ramach Krajowego Programu Odbudowy i Funduszu Spójności. Misja ekspercka skupiła się na dwóch kryteriach środowiskowych: zgodności z zasadą DNSH i zgodności z prawodawstwem środowiskowym. Do podzielenia się swoją wiedzą i doświadczeniem zostali zaproszeni eksperci z Bułgarii, Łotwy i Chorwacji.

Celem drugiej misji było przybliżenie najbardziej aktualnych praktyk i doświadczeń z innych państw członkowskich UE (także Bułgarii, Chorwacji i Łotwy) w zakresie waloryzacji cen, zielonych i społecznych zamówień publicznych, zmian i modyfikacji umów, a także europejskiego narzędzia do oceny ryzyka w projektach ARACHNE.

TAIEX – dlaczego warto?

Misje TAIEX stanowią doskonałą okazję do przedstawienia na forum międzynarodowym polskich rozwiązań systemowych i know-how. Tym, co poza wymienionymi wyżej korzyściami z udziału w wydarzeniach TAIEX, w szczególności zachęca nas do dalszych aktywności na tym polu, jest właśnie także świadomość w budowaniu pozytywnego wizerunku Polski i naszej eksperckości na wielu polach.

Pozytywny aspekt obecności na forum TAIEX wiąże się też z pewnością z możliwością rozszerzania sieci kontaktów z ekspertami i instytucjami realizującymi te same lub podobne zadania w innych krajach, co przekłada się nierzadko na wieloletnie zawodowe bliskie relacje pomiędzy nimi w przyszłości. Czasem skutkują one też wspólnymi międzyinstytucjonalnymi przedsięwzięciami i projektami, z których czerpią nie tylko sami eksperci, ale ich organizacje.

Co warto też zaznaczyć, udział w wydarzeniach TAIEX pozytywnie wpływa na rozwój i satysfakcję zawodową osób biorących w nich udział. Wzrost kompetencji poprzez możliwość uczenia się od ludzi z branży w innych krajach przyczynia się jednocześnie do wzmocnienia naszej instytucji i wyposaża ją w bardzo praktyczną, specjalistyczną wiedzę.

O kolejnych aktywnościach CUPT i naszych ekspertów na forum TAIEX w 2024 roku informować będziemy w kolejnych numerach Biuletynu. Więcej o wydarzeniach TAIEX z udziałem ekspertów CUPT przeczytać można na stronie CUPT w zakładce „Współpraca międzynarodowa”.

[1] Współpraca bliźniacza (ang. twinning) to program powstały z inicjatywy KE w 1998 r., którego celem jest wspieranie instytucji publicznych oraz przyczynianie się do rozwoju nowoczesnej administracji w państwach objętych programami finansowanymi przez KE, takimi jak: ENI, IPA. W ramach programu IPA beneficjentami projektów bliźniaczych są między innymi państwa kandydujące do UE, zaś program ENPI przeznaczony jest dla państw objętych polityką sąsiedztwa i partnerstwa. Twinning to partnerska współpraca pomiędzy instytucjami publicznymi z krajów dawcy i biorcy pomocy. Współpraca ta polega na przekazywaniu krajowi biorcy pomocy, doświadczeń kraju dawcy, związanych z implementacją prawa UE. Zob. https://twinning.msz.gov.pl/korzysci.

[2] Pilotażowy program Regio Peer 2 Peer prowadzą Dyrekcja Generalna KE ds. Polityki Sąsiedztwa i Negocjacji w sprawie Rozszerzenia wraz z Dyrekcją Generalną KE ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej rozpoczęły. Jest on skierowany do instytucji publicznych zajmujących się zarządzaniem Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego i Funduszem Spójności. Sieć Peer 2 Peer wspiera wymianę wiedzy pomiędzy ekspertami sektora publicznego państw członkowskich UE. Zob. http://ec.europa.eu/regional_policy/pl/policy/how/improving-investment/taiex-regio-peer-2-peer/.

[3] Zob. https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/funding-and-technical-assistance/taiex_en.

[4] Mandat TAIEX w zakresie udzielania pomocy obejmuje kraje takie jak: Turcja, Macedonia Północna, Czarnogóra, Serbia, Albania, Bośnia i Hercegowina oraz Kosowo, społeczność Turków cypryjskich w północnej części Cypru, Algieria, Armenia, Azerbejdżan, Egipt, Gruzja, Izrael, Jordania, Liban, Libia, Mołdawia, Maroko, Palestyna, Syria, Tunezja i Ukraina; wszystkie kraje objęte Instrumentem Partnerstwa; państwa członkowskie UE w ramach współpracy administracyjnej z DG ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej, DG ds. Środowiska i DG ds. Wsparcia Reform Strukturalnych; kraje i terytoria partnerskie objęte Dyrekcją Generalną ds. Partnerstw Międzynarodowych. Zob.: https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/funding-and-technical-assistance/taiex_en.

[5] Zob. TAIEX and Twinning Highlights 2022 https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2023-10/TAIEX-AAR-2022.pdf.

[6] Za koordynację Twinning i TAIEX w Polsce odpowiada Krajowy Punkt Kontaktowy w Departamencie Współpracy Rozwojowej MSZ. Zob. https://www.gov.pl/web/polskapomoc/twinning-i-taiex.