Fundusze w ruchu. Jak Poznań buduje z mieszkańcami tramwajową oś miasta

4 grudnia 2025 r. w Poznaniu odbyła się wizyta studyjna pod hasłem „Fundusze w ruchu – jak Fundusze Europejskie, samorządy i społeczność kształtują miejską mobilność”, którą zorganizowaliśmy we współpracy z Urzędem Miasta Poznań i MPK Poznań.

Jest rześkie przedpołudnie, a na rogu Wierzbięcic i Królowej Jadwigi zamiast codziennego zgiełku słychać odgłos młotów i krótkie komendy kierowników robót. Na plac budowy wchodzą goście w kaskach i kamizelkach: przedstawiciele administracji, organizacji społecznych, eksperci i dziennikarze. To tu powstaje nowa trasa tramwajowa wzdłuż ul. Ratajczaka – inwestycja, która połączy węzeł Wierzbięcice z ul. Św. Marcin i domknie „Program Centrum”, zmieniając sposób poruszania się po śródmieściu.

Wizytę studyjną pod hasłem „Fundusze w ruchu – jak Fundusze Europejskie, samorządy i społeczność kształtują miejską mobilność” zorganizowało Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT) wraz z Miastem Poznań i MPK Poznań. Temat dnia był jeden: partycypacja społeczna – od konsultacji i projektowania po praktyczne testy dostępności.

– Poznań wielokrotnie udowodnił, że potrafi skutecznie wykorzystywać środki unijne. Zmiany na ul. Ratajczaka dopełnią kompleksowy program przemian w centrum – powiedział Marcin Gołek, wiceprezydent Poznania. – Cieszymy się, że to tę inwestycję mogli obejrzeć goście m.in. z Warszawy i Gdańska – to świetna okazja do wymiany wiedzy i doświadczeń.

Od planów do praktyki

Budowa ruszyła na początku listopada i to widać: rozebrano stare torowiska na ul. Wierzbięcice, Matyi i Królowej Jadwigi, trwają prace ziemne, usuwane są zejścia do dawnego przejścia podziemnego przy przystanku Wierzbięcice, przesadzane są drzewa, a w najbliższych tygodniach ciężki sprzęt zajmie się infrastrukturą podziemną.

Ale ta wizyta nie jest tylko przeglądem postępów. To lekcja z organizowania dialogu z mieszkańcami.

– Niektórych rzeczy zza biurka nie widać – zauważa Sebastian Mankiewicz, wiceprezes Fundacji Wózkowicze. – Kilka, kilkanaście lat temu dostępnych tramwajów było w Poznaniu niewiele. Dziś zmienia się tabor, ale też zmienia się podejście do projektowania. Na ul. Ratajczaka będą np. przejścia naziemne zamiast podziemnych. To ogromne ułatwienie dla wszystkich pasażerów: osób z niepełnosprawnościami, rodziców z wózkami, rowerzystów.

Tramwaj, który opowiada o przyszłości

Po części terenowej uczestnicy wsiadają do nowoczesnego tramwaju MPK Poznań – nowego nabytku miasta sfinansowanego z Krajowego Planu Odbudowy. Dwukierunkowy pojazd, z rampami po obu stronach, cichy, jasny w środku, z kontrastowymi oznaczeniami, jest namacalnym symbolem „projektowania dla wszystkich”. Gdy platforma łagodnie opuszcza się na przystanek, widać, że dostępność nie jest dodatkiem do inwestycji – to jej fundament.

Partycypacja: zasada, nie dodatek

Na sali panelowej dyskusja szybko schodzi z hasła „konsultacje” na konkret: kiedy, jak i z kim rozmawiać, by projekty były mądrzejsze, a ich uciążliwości – mniejsze.

– W Poznaniu konsultacje społeczne to standard przy każdej inwestycji – podkreśla Grzegorz Kamiński, dyrektor Biura Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Miasta, pełnomocnik prezydenta Poznania ds. funduszy europejskich. – Ale przy tak złożonych zadaniach jak budowa trasy wzdłuż ul. Ratajczaka szukamy dodatkowych przestrzeni dialogu do mieszkańcami. Chcemy nie tylko informować o utrudnieniach – chcemy rozumieć potrzeby i minimalizować wpływ naszych prac na ich codzienne życie, jak również na funkcjonowanie lokalnego biznesu. To ma sens i przynosi efekty.

Z perspektywy instytucji finansującej partycypacja i dostępność to nie „miłe dodatki”, lecz kryteria oceny.

– Każdy projekt ubiegający się o dofinansowanie z Funduszy Europejskich przechodzi gruntowną ocenę pod względem dostępności i niedyskryminacji oraz weryfikację konsultacji społecznych – wyjaśnia Joanna Świderska, dyrektor Departamentu Transportu Zbiorowego w CUPT. – Dopiero po pozytywnej ocenie może otrzymać wsparcie. Projekty mobilności miejskiej są realizowane pod ścisłą kontrolą i mają przynosić trwałe korzyści wszystkim użytkownikom miasta, jak również osobom, które je odwiedzają.

Co zmieni się na ul. Ratajczaka

Nowa trasa wzdłuż ul. Ratajczaka to ostatni etap Programu Centrum. Dla pasażerów oznacza krótszy dojazd z Wildy i Dębca na Stare Miasto oraz dodatkową oś północ–południe dzięki nowemu prawoskrętowi dla tramwajów z ul. 27 Grudnia w Mielżyńskiego i w perspektywie – połączeniu przez Garbary w stronę Naramowic. Nowe przystanki powstaną przy ul. Wierzbięcice oraz przy Starym Browarze.

Zakres robót jest szeroki: nowe torowisko, jezdnie, drogi rowerowe, chodniki, oświetlenie, infrastruktura podziemna, a także zieleń, mała architektura (ławki, kosze, stojaki rowerowe) i oznaczenia dla osób z niepełnosprawnościami. To inwestycja realizowana ze wsparciem Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021–2027 (FEnIKS) i przykład, jak europejskie wsparcie przekłada się na lokalną jakość życia.

Po co te wizyty?

Wizyta studyjna pokazała, że najlepsze praktyki rodzą się na styku biura, budowy i tramwaju w ruchu. Dla CUPT to sposób, by transparentnie opowiadać o procesie oceny i realizacji projektów; dla miasta i przewoźnika – by usłyszeć użytkowników i wspólnie udoskonalać rozwiązania. Dla organizacji pozarządowych i aktywistów – by sprawdzić na miejscu to, co wcześniej było tylko linią w projekcie.

– Proces finansowania ze środków unijnych jest transparentny i inkluzywny – podsumowują organizatorzy. – A dialog z mieszkańcami to inwestycja w trwałość efektów projektów.

Projekt w skrócie

• Zakres: budowa dwutorowej trasy tramwajowej w ul. Niezłomnych i ul. Ratajczaka (od węzła Królowej Jadwigi/Wierzbięcice do ul. Św. Marcin, bez skrzyżowania), przebudowa węzła rozjazdowego Królowej Jadwigi/Wierzbięcice, infrastruktura przystankowa i likwidacja kolizji.
• Efekty dla pasażerów: krótsze czasy przejazdu, przejścia naziemne, nowe przystanki, lepsza dostępność i bezpieczeństwo.
• Finansowanie unijne: wsparcie z Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS 2021–2027); wartość dofinansowania: 100 mln zł (wartość projektu: 180 mln zł).
• Beneficjent: Miasto Poznań (na prawach powiatu).

fot. mat. pras. UM Poznań (zdjęcie panoramy budowy), pozostałe zdjęcia mat. własne CUPT