facebook x youtube linkedin

W czerwcu 2023 r. CUPT zakończyło świadczenie bezpośredniego wsparcia doradczego dla potencjalnych beneficjentów środków unijnych PO IiŚ 2014-2020 w zakresie przygotowania i wdrożenia koncepcji Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP) w ramach projektu pilotażowego. Jednocześnie, od kilku miesięcy realizuje ocenę SUMP-ów złożonych przez wybrane ośrodki objęte pilotażem.

Czym jest SUMP?

SUMP to narzędzie do planowania miejskiego w obszarze mobilności, które w odróżnieniu od tradycyjnych metod, kładzie większy nacisk na zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron w proces opracowywania planów i wyboru projektów do realizacji. SUMP stanowi koncepcję planowania przestrzeni miejskiej, w której kluczowym elementem, jest transport publiczny. W połączeniu z szerokim spektrum zagadnień, takich jak ograniczanie emisji, ochrona środowiska czy planowanie przestrzeni ma sprawić, że w miastach będzie żyło się lepiej. Opracowanie planu spełniającego wymogi Komisji Europejskiej (KE) wymaga jednakże wsparcia samorządów miejskich.

Dlatego potrzeba zmiany podejścia w planowaniu mobilności w kierunku zielonej i cyfrowej transformacji podkreślona została w szeregu dokumentów strategicznych najwyższego szczebla takich jak „Strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności – europejski transport na drodze ku przyszłości”[1] czy Europejski Zielony Ład[2] – plan działania dla Europy, aby mogła stać się kontynentem neutralnym dla klimatu do 2050 roku. Zostały stworzone przewodniki, narzędzia wspierające proces tworzenia i oceny dotychczas wykonanych prac w tym obszarze. Udostępniono także Europejską Platformę ELTIS[3] (European Local Transport Information Service) wspierającą podmioty zainteresowane ideą SUMP. Platforma internetowa ELTIS umożliwia wymianę wiedzy, informacji i dobrych praktyk w zakresie zrównoważonej mobilności. Również na gruncie krajowym odnajdziemy liczne odwołania do koncepcji zrównoważonego planowania mobilności miejskiej, przykładowo, w Umowie Partnerstwa dla realizacji Polityki Spójności 2021-2027[4]. Opracowanie SUMP dla wielu samorządów okazuje się dużym wyzwaniem, ponieważ wymaga myślenia o mobilności miejskiej na wielu płaszczyznach, gdzie na jednakowych zasadach traktowane są kwestie związane z planowaniem przestrzennym i urbanistyką, transportem i przemieszczaniem się, ekologią i zrównoważonym rozwojem przy jednoczesnej szerokiej partycypacji strony społecznej. Obserwujemy, że na poziomie wielu ośrodków w Polsce nie ma jeszcze wystarczającej wiedzy, aby taki dokument, jakim jest SUMP, przygotować i wdrożyć bez wsparcia zewnętrznego. Dlatego na szczeblu rządowym podjęto decyzję o realizacji wielu działań w celu wdrażania SUMP, w które zaangażowane jest m.in. CUPT, np.  poprzez uruchomienie pilotażowego wsparcia dla miast, Miejskich Obszarów Funkcjonalnych lub Obszarów Metropolitalnych we wdrożeniu idei SUMP.

Pilotaż CUPT

Pierwszy projekt pilotażowy realizowany był od lutego 2020 r. do lutego 2022 r. przy wsparciu zewnętrznego Doradcy oraz przez Inicjatywę Jaspers (Europejski Bank Inwestycyjny) pod auspicjami Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Ministerstwa Infrastruktury i Komisji Europejskiej. Jego celem było nie tylko zachęcenie miast do opracowania SUMP, ale też standaryzacja sporządzanych dokumentów planistycznych według najnowszej metodyki Komisji Europejskiej oraz popularyzacja tego narzędzia w planowaniu przestrzeni i mobilności miejskiej.

W ramach Pilotażu wsparcie uruchomione zostało dla 5 ośrodków miejskich, dla których dedykowano zasoby Inicjatywy Jaspers oraz ponad 30 ośrodków miejskich w tym miast, gmin, miejskich obszarów funkcjonalnych (MOF), które objęte zostały wsparciem CUPT w zakresie zawartej na dwa lata umowy doradztwa. Ośrodki te zgłosiły zainteresowanie udziałem w projekcie i zadeklarowały prace nad zmianą podejścia do kształtowania mobilności miejskiej zarówno pod względem merytorycznym,
jak i finansowym przy wsparciu władz samorządowych.

Udzielone wsparcie w procesie przygotowania/aktualizacji i wdrażania SUMP polegało m.in. na:

  • ocenie kompetencji poszczególnych Odbiorców (ośrodków) – m.in. w zakresie struktury organizacyjnej, potencjału administracyjnego i eksperckiego;
  • weryfikacji posiadanych SUMP (w przypadku Odbiorców, którzy opracowali dotychczas taki dokument);
  • weryfikacji prowadzonych polityk wypełniających ideę SUMP (w przypadku Odbiorców, którzy nie posiadali SUMP);
  • identyfikacji interesariuszy wewnątrz struktur organów administracyjnych Odbiorcy;
  • identyfikacji i ocenie danych potrzebnych do opracowania SUMP będących w posiadaniu Odbiorców;
  • formułowaniu rekomendacji dla Odbiorców w procesie opracowywania SUMP;
  • pomocy przy przeprowadzeniu przez Odbiorców zamówień na Wykonawcę SUMP (w przypadku podjęcia decyzji zlecenia realizacji SUMP przez zewnętrznego konsultanta), w tym: pomocy w sformułowaniu wymagań i opisu przedmiotu zamówienia, ocenie jakości dokumentacji oraz pomocy w jej odbiorze od Wykonawcy SUMP;
  • pomocy podczas przygotowania lub aktualizacji SUMP siłami własnymi Odbiorcy (weryfikacja, ocena i formułowanie rekomendacji);
  • doradztwie przy organizacji procesu konsultacji społecznych oraz aktywizacji interesariuszy;
  • przygotowaniu i przeprowadzeniu szkoleń dla pracowników CUPT w zakresie SUMP;
  • organizacji i przeprowadzeniu warsztatów w zakresie SUMP dla uczestników Pilotażu i innych potencjalnych beneficjentów środków unijnych reprezentujących obszary miejskie;
  • merytorycznej współpracy z Inicjatywą Jaspers w ramach Pilotażu w celu zapewnienia spójności podejmowanych działań, w tym współpracy w prowadzeniu warsztatów.

Po zakończeniu pierwszego pilotażu, wsparcie było kontynuowane dla 34 ośrodków miejskich do końca II kwartału 2023 r. w ramach nowego zamówienia. Umowa zawarta została w lutym 2022 r., a jej celem była kontynuacja świadczenia usługi bezpośredniego doradztwa w zakresie:

  • formułowania rekomendacji w procesie opracowywania SUMP;
  • pomocy przy opracowaniu zamówienia na konsultanta oraz w odbiorze planu mobilności, jak również podczas przygotowania lub aktualizacji SUMP siłami własnymi;
  • doradztwa przy organizacji procesu konsultacji społecznych oraz aktywizacji interesariuszy;
  • uczestnictwa w spotkaniach w siedzibie Odbiorców, jak również w formie wideokonferencji.

Zakres wsparcia świadczonego przez Doradcę został dobrany w sposób odpowiadający specyfice danego ośrodka oraz adresujący właściwie zidentyfikowane problemy.

Należy podkreślić, że Pilotaż przyniósł wymierne owoce w postaci zaawansowanych prac nad Planami Zrównoważonej Mobilności Miejskiej we wszystkich miastach wojewódzkich, a także u pozostałych Odbiorców. Niektóre z planów zostały już uchwalone i przesłane do oceny CUPT zgodnie z zasadami zarządzania jakością SUMP w Polsce, które zostały przyjęte przez działający przy Ministrze Infrastruktury Komitet Sterujący do spraw SUMP. Dodatkowo, doświadczenia wynikające z pilotażu posłużyły do zaprojektowania nowej formy wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w postaci projektu pod nazwą „Wsparcie miejskich obszarów funkcjonalnych w przygotowaniu Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej”. Projekt ten koordynowany jest przez Pełnomocnika do spraw SUMP, natomiast wspierany przez Centrum Kompetencji do spraw SUMP utworzone w Ministerstwie Infrastruktury.

Ocena Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej przez CUPT

SUMP może zostać złożony do oceny wraz z dokumentacją aplikacyjną dla inwestycji z zakresu mobilności miejskiej  lub wcześniej, przed rozpoczęciem procesu aplikowania o dofinansowanie UE.

Istotą oceny jest weryfikacja spełnienia zasad SUMP, ale również stosowna i szczegółowa informacja zwrotna dla przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego (jst) w zakresie działań podnoszących jakość planowania zrównoważonej mobilności w ich przypadku.

Wszystkie elementy SUMP mogą podlegać rekomendacjom zespołu ewaluatorów. Uwzględnienie rekomendacji w wyznaczonym czasie warunkuje możliwość wsparcia przyszłych inwestycji, tj. przedkładanych do finansowania w czasie, w którym rekomendacje powinny już być wdrożone.

Dotychczasowe obserwacje i doświadczenia z trwającej oceny SUMP

CUPT dokonał oceny pierwszych Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej. Ocena dotyczyła SUMP, których przygotowanie objęte było ww. pilotażem. Poddane ocenie SUMP-y przekazane zostały do CUPT na etapie przed złożeniem wniosków aplikacyjnych, dotyczących dofinansowania projektów. Ich analiza przebiegała niezależnie od przyszłej oceny projektów. Ocena odbywała się w oparciu o jednolite, przyjęte zasady i formularz oceny SUMP[5].

Dla wszystkich złożonych dokumentów sformułowane zostały indywidulanie przygotowane rekomendacje. Niemniej można już na tym etapie wskazać pewne punkty wspólne, towarzyszące złożonym do CUPT dokumentom, wobec których na etapie oceny sformułowano rekomendacje wymagające uzupełnienia dokumentacji, tj.:

  • w większości przypadków stwierdzono brak pełnej dokumentacji, wymaganej dla SUMP,
    przyjętych uchwał odpowiednich organów, potwierdzających formalną akceptację
    i gotowość do wdrażania SUMP,

Na potrzeby rozpoczęcia oceny SUMP przed złożeniem wniosku o dofinansowanie czyli poza procesem naboru projektów inwestycyjnych, możliwe jest przedłożenie SUMP bez kompletu wymaganych uchwał. Minimalne wymagania w tym zakresie to dostarczenie uchwały rady miasta rdzenia OF (miast rdzeni w przypadku ośrodków policentrycznych) ws. przyjęcia SUMP,

  • brak wskazywania konkretnych działań, które mogą być podjęte do realizacji w okresie obowiązywania SUMP. Chodzi w tym przypadku o sformułowanie listy projektów planowanych do realizacji i przedstawienie jej w taki sposób, by na etapie oceny projektów do dofinansowania możliwe było ich jednoznaczne powiązanie z listą zawartą w SUMP,
  • brak szczegółowego planu finasowania działań, o którym mowa w formularzu oceny, dotyczącego zapewnienia finansowania poszczególnych działań w budżetach poszczególnych gmin. Warto w tym punkcie podkreślić, by planowane działania komplementarne o charakterze operacyjnym miały również zapewnione finansowanie.

Kwestię, której należy poświęcić szczególną uwagę w toku przygotowań SUMP jest właściwe przeprowadzenie procesu konsultacji na etapie przygotowania i przyjmowania SUMP, zapewniającego spełnienie zasady partycypacji społecznej.

Wychodząc naprzeciw zgłaszanym przez jednostki odpowiedzialne za opracowanie i złożenie SUMP problemom zdecydowano, iż na obecnym etapie rekomendacje „czasowe”, determinujące przyjęcie konkretnych projektów do oceny i dofinasowania koncentrują się na uzupełnieniu formalnym dokumentacji SUMP w postaci uzupełnienia niezbędnych uchwał organów jst. W przypadku pozostałych rekomendacji związanych ze wskazaniem np. listy projektów/inwestycji oraz opracowaniem odpowiedniego planu ich finasowania (ze wskazaniem źródeł finasowania) ich wypełnienie powinno nastąpić na etapie aktywizacji SUMP.

W sierpniu 2023 roku zakończono prace nad  Raportem Zamknięcia podsumowującym prace w ramach projektu pilotażowego, jak również zawierającym listę największych wyzwań przy realizacji pilotażu, rekomendacje na przyszłość dla każdego Odbiorcy oddzielnie, jak również rekomendacje horyzontalne, które mogą odnosić się do innych ośrodków miejskich zainteresowanych realizacją idei SUMP.

Jeden z załączników do Raportu stanowią Generyczny Opis Przedmiotu Zamówienia oraz elementy Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia na opracowanie Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej, co polecamy uwadze wszystkim ośrodkom opracowującym/planującym opracować SUMP.

Zachęcamy do odwiedzenia strony internetowej poświęconej Pilotażowi SUMP.

[1] Strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności – europejski transport na drodze ku przyszłości {SWD(2020) 331 final}; https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52020DC0789.

[2] Zob. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_pl.

[3] Zob. https://www.eltis.org/mobility-plans.

[4] Umowa Partnerstwa dla realizacji Polityki Spójności 2021-2027 w Polsce;  https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/109763/Umowa_Partnerstwa_na_lata_2021_2027.pdf.

[5] Zob. https://www.plany.mobilnosci.pl/materialy/

Skontaktuj się z nami

Kontakt dla Beneficjentów
  • składanie wniosków
  • pytania dotyczące programów
kontakt dla beneficjentaarrow
Punkty informacyjne

Formularz kontaktowy i kontakt dedykowany
dla mediów i dla obywateli

punkty informacyjnearrow
Biuro CUPT

Plac Europejski 2, 00-844 Warszawa

Poniedziałek – piątek,
godz.: 8:15 – 16:15

logotyp - Fundusze Europejskie
logotyp - Rzeczpospolita Polska
logotyp - UE
logotyp - KPO

Projekt współfinansowany z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

Dofinansowane przez Unię Europejską – NextGenreationEU

scroll back to top