Podsumowanie spotkania: „Transport publiczny uwzględniający potrzeby osób ze spektrum autyzmu, z Aspergerem – czy to możliwe?”

25 listopada po raz 8. spotkaliśmy się w ramach cyklu Dostępność 2030+.  Tym razem wydarzenie poświęcone było wyzwaniom, jakie napotykają osoby ze spektrum autyzmu (ASD) podczas korzystania z transportu publicznego, oraz sposobom na poprawę dostępności tego sektora. W spotkaniu uczestniczyli specjaliści z różnych dziedzin, osoby z doświadczeniem życia z ASD oraz przedstawiciele branży transportowej.

Główne tematy:

1. Sensoryka w podróży i wpływ na korzystanie z transportu publicznego
   – chodzi o problem nadwrażliwości i niedowrażliwości sensorycznej u osób z ASD.
   🔹 Nadwrażliwość: dźwięki, światło czy intensywne zapachy mogą wywoływać przeciążenie sensoryczne, co utrudnia korzystanie z transportu.
   🔹 Niedowrażliwość: niektóre bodźce mogą być ignorowane, np. dźwięki ostrzegawcze, co stwarza zagrożenie.
   Kluczowym rozwiązaniem jest projektowanie przestrzeni o neutralnym sensorycznie charakterze, np. tworzenie wyciszonych stref w pojazdach.
   
2. Edukacja i świadomość w transporcie publicznym
   Dr Krzysztof Mirosław Czechowski podkreślił potrzebę szkoleń dla pracowników transportu, które uwrażliwiłyby ich na potrzeby osób z ASD.
   🔸 Ważna jest umiejętność odpowiedniego reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz empatyczna komunikacja.
   🔸 Użytkownicy ASD często potrzebują dodatkowego czasu i wsparcia w korzystaniu z infrastruktury transportowej.
   
3. Infrastruktura i dostosowanie pojazdów
   Mateusz Kobryn omówił istniejące standardy dostępności oraz możliwości ich adaptacji:
   🔹 Jasne oznaczenia wizualne i intuicyjny układ przestrzeni ułatwiają orientację.
   🔹 Systemy informacyjne dostosowane do osób z ASD (proste komunikaty, unikanie nadmiaru informacji).
   🔹 Przykłady dobrych praktyk, takie jak aplikacje mobilne wspierające planowanie podróży dla dyslektyków.
   
4. Wyniki badań potrzeb osób w spektrum autyzmu w transporcie
   Dr Maciej Wodziński zaprezentował najnowsze dane z badań dotyczących oczekiwań osób z ASD:
   🔸 Osoby w spektrum często unikają transportu publicznego ze względu na jego nieprzewidywalność i związany z tym stres.
   🔸 Największe potrzeby: przewidywalność rozkładów, unikanie tłumów i możliwość wcześniejszego zapoznania się z trasą.
   🔸 Istotna jest personalizacja wsparcia – różne osoby mają odmienne potrzeby. Zaznaczył przy tym, że temat jest niezaopiekowany i badań jest bardzo mało.
   
5. Komunikacja wspierająca osoby z ASD
   Omówiono strategie komunikacyjne, które mogą pomóc osobom z ASD w bardziej komfortowym korzystaniu z transportu:
   🔹 Prosty język, brak skomplikowanych instrukcji.
   🔹 Wsparcie wizualne, np. piktogramy.
   🔹 Informowanie o wszelkich zmianach z wyprzedzeniem.
   
6. Wyzwania:
   Agnieszka Engel zwróciła uwagę na wyzwania z jakimi musi się mierzyć, podróżując do szkoły: hałas, tłok, złożoność infrastruktury, niska świadomość społeczna.

Pozostałe wątki pojawiające się w toku dyskusji:

Zaangażowanie użytkowników w proces zmian

Zwrócono uwagę na konieczność aktywnego włączania osób ze spektrum autyzmu w proces tworzenia i testowania rozwiązań związanych z transportem publicznym. Tylko poprzez współpracę z rzeczywistymi użytkownikami można lepiej zrozumieć ich perspektywę i unikać nietrafionych inwestycji.

Przegląd barier infrastrukturalnych i technologicznych

Uczestnicy szczegółowo wskazali na problemy z infrastrukturą, które utrudniają poruszanie się osób z ASD:

• Brak czytelnych oznaczeń i jasnych oraz precyzyjnych informacji na dworcach, peronach i przystankach.
• Ograniczona dostępność aplikacji mobilnych dla osób z różnym poziomem funkcjonowania w spektrum autyzmu.

Wzmocnienie roli edukacji społecznej

🔸 Współczesne wyzwania inkluzywności wymagają edukacji społecznej, aby osoby bezpośrednio niezwiązane z ASD mogły świadomie wspierać te grupy.
🔹 Edukacja powinna być skierowana nie tylko do personelu, ale także do pasażerów.

Podsumowanie

Transport publiczny przyjazny dla osób z ASD to wyzwanie, ale i szansa na stworzenie systemu bardziej dostępnego dla wszystkich. Kluczem jest zrozumienie specyficznych potrzeb tej grupy społecznej, a następnie wdrażanie rozwiązań, które poprawią ich komfort podróżowania.

Dzięki szerokiemu zakresowi poruszanych tematów oraz aktywnemu udziałowi prelegentów i uczestników, spotkanie stanowiło nie tylko źródło wiedzy, ale także platformę wymiany doświadczeń. Główne rekomendacje wynikające ze spotkania:

• Wdrożenie uniwersalnego projektowania, aby transport był dostępny dla jak największej liczby osób.
• Promowanie dobrych praktyk na poziomie lokalnym i międzynarodowym.
• Współpraca z organizacjami pozarządowymi i osobami w spektrum autyzmu w procesie planowania i wdrażania zmian.
  

Dziękujemy wszystkim uczestnikom (ponad 120 osób) za owocne dyskusje!